Hàn (brazing) ống đồng là mắt xích quyết định độ kín – sạch – bền của toàn bộ hệ thống lạnh. Trong thực tế, hơn 90% ca rò rỉ gas tái diễn sau 3–6 tháng đều truy ngược về mối hàn kém hoặc flare không đạt chuẩn. Khi mối hàn bị oxy hóa, rỗ khí hay thiếu thấu ướt, hệ thống sẽ hụt gas dần, dầu kéo theo ra ngoài, block làm việc ở tình trạng thiếu môi chất, nhiệt xả cao, nhanh xuống cấp. Vì vậy, “hàn cho dính” không đủ; mối hàn chuẩn đòi hỏi quy trình – vật liệu – dụng cụ – tay nghề. Bài viết này tổng hợp tiêu chuẩn nghề áp dụng cho điều hòa dân dụng, giúp chủ nhà hiểu vì sao việc này không dành cho thợ non tay và cách nhận biết một công việc thi công đáng tin.
3 sai lầm “chết người” khiến thợ non tay thường mắc phải (gây rò rỉ)
Không dùng khí Nitơ (N₂) để đẩy tạp chất và chống oxy hóa khi hàn
Khi nung nóng ống đồng đến nhiệt độ hàn (≈650–800°C tùy que), oxy trong ống sẽ tạo cáu đen (oxit đồng). Mảng oxit bong tróc, chạy vào capillary/van tiết lưu, gây nghẹt cục bộ; đồng thời thành trong bị sần sùi làm “rò vi mô” theo thời gian. Chuẩn nghề yêu cầu xả đuổi N₂ xuyên suốt quá trình hàn với lưu lượng nhỏ (≈ 2–5 SCFH ~ 1–2,5 lít/phút) để nội ống luôn khí trơ, không hình thành oxit.
Độ nhiệt và thời gian hàn không chuẩn (mối hàn rỗ, quá nhiệt)
Ngọn lửa không được ôxy hóa, tập trung đốt vùng mối ghép chứ không đốt trực tiếp que. Làm nóng đồng đều để que tự chảy theo mao dẫn. Quá nhiệt sẽ cháy phốt-pho, làm giòn mối; thiếu nhiệt sẽ không thấu ướt, sinh rỗ khí. Thợ non tay thường “rưới” que lên bề mặt → bám ngoài, không ngấu.
Sai kỹ thuật làm loe ống (flare), nứt chân loe – rò rỉ muộn
Dù là hàn hay nối flare, thợ vẫn phải thao tác với ống cắt – loe. Cắt ống không dùng cữ, không vát/deburr mép trong khiến loe bị xước, lệch tâm; dùng dụng cụ loe kém → bề mặt loe không phẳng, dễ nứt chân loe khi siết. Không dùng cờ lê lực theo chuẩn của hãng (ví dụ tham khảo: 1/4″ ~ 14–18 N·m; 3/8″ ~ 33–42 N·m; 1/2″ ~ 49–61 N·m) dẫn tới quá siết hoặc thiếu siết.
Kỹ thuật hàn ống đồng chuẩn chuyên gia (tiêu chuẩn VCC Services)
Bước 1 – Chuẩn bị bề mặt & căn chỉnh khe hở
- Cắt ống bằng tube cutter, vát/deburr mép trong – ngoài để loại bỏ bavia.
- Làm sạch 20–30 mm quanh mối ghép: nỉ mài/bùi nhùi tới khi đồng sáng, không dầu mỡ.
- Căn khe hở mao dẫn 0,05–0,15 mm giúp que chảy thấu ướt (capillary action) toàn chu vi.
Bước 2 – Dụng cụ & vật liệu hàn đúng chuẩn
- Ngọn lửa: oxy–acetylen hoặc air–acetylen, flame trung tính (không thừa oxy).
- Que hàn:
- Đồng–đồng: nhóm BCuP (đồng–phốt pho), nên chọn loại có bạc 2–15% (ví dụ BCuP-5) để nhiệt chảy thấp, mối hàn dẻo. Không dùng flux cho đồng–đồng.
- Đồng–brass/steel (tiếp giáp van, phụ kiện thau): dùng bạc hàn BAg (Ag 15–45%) kèm flux thích hợp, tránh giòn mối.
- Bảo vệ nhiệt: quấn giẻ ướt/gel cách nhiệt tại van, bộ phận nhạy nhiệt để không làm hỏng láp/seat.
- Dòng N₂: bình Nitơ kèm regulator + flowmeter, đặt 1–2 lít/phút xuyên suốt.
Nếu bạn không có đủ trang thiết bị chuyên dụng, giải pháp an toàn là thuê đơn vị cung cấp dịch vụ điện lạnh có sẵn hệ dụng cụ đạt chuẩn (flowmeter N₂, que bạc đúng mác, cờ lê lực, micron gauge…).
Bước 3 – Hàn đúng kỹ thuật
- Mở nhẹ N₂ để khí trơ đi từ dàn nóng → dàn lạnh, thoát ra đầu hở.
- Gia nhiệt đều quanh ống, ưu tiên phần dày/nhiệt dung lớn (brass) trước; đưa nhiệt tới nhiệt chảy que, chạm que để que tan do nhiệt ống, không nung chảy trực tiếp que.
- Tịnh tiến vòng quanh chu vi cho tới khi “gương hàn” ướt, liền lạc; tránh đắp “núi” bề mặt.
- Để nguội tự nhiên, không xịt nước.
Bước 4 – Kiểm tra mối hàn & thử kín áp lực
- Sau khi nguội, lau sạch, soi toàn chu vi: màu đồng đều, không chân chim, không rỗ.
- Test áp Nitơ:
- R22/R32: 300–400 psi (20–27 bar).
- R410A: 400–500 psi (27–34 bar).
- Giữ 30–60 phút, kim không tụt, phun dung dịch bọt kiểm tra mối nghi ngờ.
Bước 5 – Hút chân không sâu & nạp gas theo thông số
- Dùng vacuum pump 2-stage + micron gauge, kéo xuống ≤ 500 micron, giữ 10–15 phút không tăng quá 100–150 micron (bảo đảm khô – kín).
- Nạp môi chất theo khối lượng khuyến cáo hoặc tinh chỉnh theo Superheat/Subcool (SH/SC); ghi lại dòng máy nén – nhiệt xả – nhiệt gió sau vận hành.
Hậu quả kinh tế của việc hàn ống đồng sai kỹ thuật
- Rò rỉ chậm: mỗi tháng hụt vài chục gam gas → mát yếu, điện tăng 10–20%, phải gọi thợ nạp bù nhiều lần (mỗi lần 300–800 nghìn).
- Bẩn hệ thống (oxit, xỉ): nghẹt tiết lưu, block quá nhiệt, dầu sậm màu/axit hóa → thay block 5–12 triệu (Inverter còn cao hơn).
- Tuổi thọ tụt nhanh: vận hành thiếu gas khiến dòng nén tăng, nhiệt xả > 100–115°C, phá hủy dầu – cách điện cuộn.
So sánh đơn giản: một lần hàn chuẩn, thử kín, hút chân không đúng tốn thêm 300–600 nghìn cho vật tư – thời gian, nhưng chấm dứt gọi lại. Ngược lại, tiết kiệm sai chỗ dẫn đến 2–3 lần gọi bù gas/năm + nguy cơ hỏng block – chi phí cao gấp nhiều lần. Khi cần nơi cam kết kỹ thuật hàn + thử kín + chân không theo checklist rõ ràng, bạn nên tìm trung tâm sửa điều hòa tại Hà Nội có chính sách bảo hành mối hàn và biên bản đo đạc kèm theo.
Làm thế nào để nhận biết một thợ hàn ống đồng có chuyên môn?
- Có bình N₂ + regulator + flowmeter và thực sự purge N₂ khi hàn (không chỉ nói).
- Dùng que đúng mác (BCuP cho đồng–đồng, bạc + flux cho đồng–brass), flame trung tính, có gel/giẻ chống nhiệt tại van.
- Sau hàn, test áp Nitơ theo áp suất phù hợp môi chất, giữ tối thiểu 30 phút, không đốt nóng rồi xịt xà phòng “cho có”.
- Hút chân không bằng micron gauge, không chỉ “đợi 20 phút là xong”. Có thể làm triple evacuation với N₂ nếu hệ thống từng ẩm/nước.
- Nối flare (nếu có) bằng dụng cụ loe lệch tâm 45°, deburr sạch, bôi dầu lạnh bề mặt loe, siết cờ lê lực theo chuẩn hãng.
- Có torque wrench, manifold digital, cân điện tử nạp gas; ghi biên bản SH/SC, dòng máy nén, nhiệt xả.
- Tác phong gọn gàng, che chắn khu vực, đánh dấu mối hàn đã kiểm tra, dọn vệ sinh sau thi công.
Kết luận
Hàn ống đồng điều hòa không phải thao tác “chấm que – đắp đồng”. Đó là quy trình kỹ thuật gồm kiểm soát khí trơ – nhiệt – vật liệu – thử kín – chân không – nạp môi chất, với sai số rất nhỏ mới tạo nên độ bền dài hạn. Thợ non tay thiếu kiểm soát những biến số này sẽ để lại mối hàn rỗ, oxy hóa, rò vi mô, cuối cùng người dùng phải trả giá bằng tiền điện, gas, và thậm chí block.
Lựa chọn đúng ngay từ đầu – mối hàn sạch, kín, bền – là khoản “đầu tư” hiệu quả nhất cho tuổi thọ hệ thống lạnh. Khi bạn cần một đội ngũ thạo nghề, đủ dụng cụ, làm – đo – ghi – bảo hành theo tiêu chuẩn, hãy ưu tiên đơn vị có quy trình minh bạch và năng lực kỹ thuật đã kiểm chứng như đơn vị cung cấp dịch vụ điện lạnh hoặc đặt dịch vụ tại trung tâm sửa điều hòa tại Hà Nội để mỗi mối hàn là một lần an tâm, không phải đánh đổi bằng rủi ro và chi phí lặp lại.
- Địa chỉ: Số Phạm Văn Bạch, Phường Cầu Giấy, Hà Nội
- Website: vccservices.vn
- Điện thoại (24/7): 0981617567
