Bệnh cầu trùng là căn bệnh phổ biến nhất ở gà. Bệnh này không thể tránh khỏi ở hầu hết các trang trại, đặc biệt là ở các trang trại chăn nuôi công nghiệp và gà nuôi trong chuồng. Không giống như các bệnh truyền nhiễm khác, bệnh cầu trùng ở gà không gây tử vong cao nhưng lại gây ra thiệt hại kinh tế do chậm tăng trưởng, tăng chi phí thức ăn và thuốc thú y, và dễ mắc các bệnh truyền nhiễm khác.
Bệnh cầu trùng ở gà là gì?
Theo tham khảo từ những người tham gia nhà cái SHBET, bệnh cầu trùng ở gà có tên khoa học là “Avian Coccidiosis” , là một bệnh ký sinh trùng truyền nhiễm ảnh hưởng đến gà. Bệnh thường xảy ra nhanh chóng trong thời tiết ẩm ướt và có khả năng lây lan cao. Bệnh dai dẳng đến mức khiến việc điều trị hoàn toàn trở nên khó khăn. Bệnh thường gặp ở gà từ 2 đến 8 tuần tuổi. Theo một số thống kê, tại Việt Nam, tỷ lệ gà chết do cầu trùng là 5 đến 15%. Nếu bị nhiễm, gà rất dễ bị nhiễm trùng thứ phát như bệnh Gumboro, nhiễm trùng huyết, v.v., vì sức đề kháng của chúng rất thấp.
Nguyên nhân gây bệnh cầu trùng ở gà
Nguyên nhân chính gây ra bệnh cầu trùng ở gà là một loại ký sinh trùng đơn bào thuộc chi Eimeria . Có chín loài cầu trùng gây ra các bệnh ký sinh ở gà: E. brunetti, E. tenella, E. necatrix, E. acervulina, E. maxima, E. mitis, E. praecox, E. hagani và E. mivatis . Mỗi loài Eimeria thường ký sinh ở các phần khác nhau của đường tiêu hóa của gà. Nơi cư trú tại thời điểm phát bệnh giúp xác định loại Eimeria gây bệnh. Trong số các loài Eimeria , Eimeria Necatrix ký sinh ở ruột non và Eimeria Tenella ký sinh ở manh tràng, là hai loài nguy hiểm nhất.
Eimeria là một loại ký sinh trùng nội bào bắt buộc có vòng đời phức tạp bao gồm cả giai đoạn hữu tính và vô tính. Ở gà, Eimeria sống trong ruột, khiến nó dễ mắc các bệnh liên quan như viêm ruột hoại tử. Vòng đời của cầu trùng bao gồm ba giai đoạn: sinh sản vô tính (schyzogony), sinh sản hữu tính (gametogony) và hình thành bào tử (sporogony).
Sự lây truyền bệnh cầu trùng ở gà
Đường lây truyền chính của cầu trùng ở gà là qua đường tiêu hóa. Gà bệnh hoặc đã khỏi bệnh nhưng vẫn mang cầu trùng, bài tiết bào tử cầu trùng trong phân và phát tán trên sàn chuồng gà. Gà khỏe mạnh ăn noãn nang trộn với thức ăn, nước uống, phân, chất độn chuồng, v.v. sẽ bị nhiễm cầu trùng.
Côn trùng, chim và động vật gặm nhấm trong các trang trại chăn nuôi cũng là nguồn lây truyền cầu trùng gián tiếp. Vệ sinh kém trong chuồng trại, không gian chật hẹp và ẩm ướt, chăn thả và đồng cỏ bị ô nhiễm, thiếu các biện pháp an toàn sinh học cũng tạo nên các con đường lây truyền nhanh chóng, có thể làm trầm trọng thêm cầu trùng và khiến nó kéo dài.
Triệu chứng bệnh cầu trùng ở gà
Theo tham khảo từ những người tham gia SHBET đá gà, gà ở mọi lứa tuổi đều có thể mắc cầu trùng. Gà thường bị ảnh hưởng nhất là gà từ 2 đến 3 tuần tuổi và biểu hiện các triệu chứng điển hình như chán ăn, khát nước, lông xù và mất thăng bằng. Thời gian ủ bệnh là 4 đến 7 ngày và gà có thể biểu hiện các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào loại cầu trùng gây ra bệnh. Các triệu chứng phổ biến của cầu trùng ở gà được phân loại thành ba loại:
- Thể cấp tính
- Thể mãn tính
- Thể mang trùng
Dạng cấp tính
Gà mắc bệnh cầu trùng cấp tính thường có các triệu chứng sau:
- Gà rụt cổ lại, trở nên uể oải, ăn ít hoặc bỏ ăn, tự nhiên uống nhiều nước. Ngoài ra, chúng ít di chuyển, đi lại khó khăn, thường ngồi trên chân, nhắm mắt và dang rộng cánh.
- Lúc đầu, phân có bọt màu vàng hoặc hơi trắng, sau đó chuyển sang màu nâu đỏ (phân gà sáp), sau đó chuyển thành phân có máu. Đôi khi phân chỉ có máu, và đôi khi dính ở hậu môn.
- Gà có vẻ nhợt nhạt và yếu ớt, và ở giai đoạn sau, chân hoặc cánh của chúng có thể bị liệt do mất máu đáng kể. Gà chết từ 2 đến 7 ngày sau khi nhiễm trùng và bị co giật từng cơn. Tỷ lệ tử vong là 70 đến 80% nếu không được điều trị kịp thời.
Dạng mãn tính
Dạng mãn tính thường xuất hiện ở gà sau 90 ngày. Gà càng già thì bệnh càng nhẹ. Các triệu chứng thường gặp:
- Chán ăn hoặc khó tiêu thường gây ra tình trạng tiêu chảy, lúc đầu là phân lỏng, sau đó là phân có màu nâu sẫm hoặc có máu.
- Bệnh thường tiến triển chậm và gà thường gầy, lông xù, chân khô, liệt và mào nhợt nhạt bất thường.
- Tổn thương nghiêm trọng niêm mạc ruột dẫn đến khả năng phục hồi kém ở gà, hấp thụ chất dinh dưỡng kém và tăng cân chậm. Trong trường hợp này, gà là vật mang mầm bệnh (thường xuyên giải phóng mầm bệnh vào môi trường).
Dạng mãn tính thường xảy ra ở một trong ba trường hợp sau:
- Gà trải qua giai đoạn cấp tính và trở thành bệnh mãn tính.
- Gà được bảo vệ khỏi bệnh cầu trùng bằng thuốc, nhưng không đúng liều lượng và phương pháp.
- Khi dịch cầu trùng xảy ra ở trang trại, gà từ 2 đến 3 tháng tuổi (có sức đề kháng cao hơn gà non) có thể bị nhiễm cầu trùng mãn tính.
Thể mang trùng
Ở gà mái đẻ và gà trưởng thành, hầu hết là vật mang bệnh, tức là ở trạng thái tiềm ẩn. Gà mái trưởng thành mang bệnh ăn uống bình thường, nhưng đôi khi bị tiêu chảy và phân có sáp, đôi khi không bị tiêu chảy. Dạng nang có thể tiềm ẩn, trong khi đàn, khi quan sát, có vẻ bình thường, ăn uống bình thường. Đặc biệt, sự hiện diện của bệnh tiềm ẩn ở gà mái đẻ được biểu hiện rõ ràng bằng việc giảm 15 đến 20% sản lượng trứng, mà người nông dân không biết nguyên nhân.
Ở gà, bệnh cầu trùng chủ yếu xảy ra ở ruột non (tá tràng) và manh tràng. Khi kiểm tra gà bị ảnh hưởng, các triệu chứng sau đây được quan sát thấy:
- Ruột non bị sưng lên, đặc biệt là tá tràng.
- Thành ruột dày, phình ra, có thể nhìn thấy các đốm trắng
- Ruột phình ra thành những đoạn bất thường, thành ruột phình to thường dễ vỡ, ruột chứa dịch có cặn đậu phụ rất hôi.
Niêm mạc ruột rất dày và có nhiều đốm đỏ và trắng. Ở dạng kết hợp, manh tràng và tá tràng sưng lên và có màu đỏ sẫm.
Cách điều trị bệnh cầu trùng ở gà
Một số loại kháng sinh được khuyến cáo nhiều nhất để điều trị cầu trùng là sulfaquinoxolone, tetracycline, toltrazuril, diclazuril, amprolium… Coxzuril 2,5% (sản phẩm của TT-Vet), có thành phần chính là toltrazuril, là sản phẩm có tác dụng điều trị và kiểm soát hiệu quả bệnh đường ruột non do các chủng Eimeria gây ra. Liều dùng: 7 mg/kg thể trọng cho gà, vịt, ngỗng.
Để điều trị bệnh cầu trùng ở gà hiệu quả, ngoài việc sử dụng kháng sinh, cần nhớ những nguyên tắc điều trị quan trọng sau:
- Chỉ sử dụng một loại thuốc tại một thời điểm, không kết hợp nhiều loại thuốc.
- Thay đổi thuốc theo đợt hoặc theo quý.
- Không sử dụng nhiều loại thuốc có cùng cơ chế tác dụng.
- Sử dụng thuốc theo phác đồ 3-3-3 hoặc 5-5-5 hoặc liên tục trong 7 ngày.
Điều quan trọng nhất là phải cầm máu bằng cách nhanh chóng bổ sung vitamin K cho gà. Kết hợp với chất điện giải và vitamin tổng hợp để tăng sức đề kháng cho gà và thúc đẩy quá trình phục hồi nhanh chóng.
Tách những con gà bị bệnh vào khu vực cách ly để dễ chăm sóc hơn và khử trùng chuồng gà 2 đến 3 ngày một lần trong thời gian gà bị bệnh.
Cách phòng ngừa bệnh cầu trùng
Các phương pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa cầu trùng là:
- Phòng ngừa bằng thuốc
- Phòng ngừa bằng vắc-xin
- Phòng ngừa bệnh tật thông qua các biện pháp vệ sinh thú y
Trong chăn nuôi gia cầm, một số loại thuốc kháng khuẩn hoặc thuốc chống động vật nguyên sinh đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ để ngăn ngừa cầu trùng. Hiệu quả của các phương pháp kiểm soát cầu trùng khác nhau tùy thuộc vào loại trang trại.
TT-Vet khuyến cáo bạn đọc nên trộn một số loại kháng sinh theo liều khuyến cáo vào thức ăn để phòng ngừa cầu trùng như: amprolium, amprolium + ethopcầu trùngate, chlortetracycline, oxytetracycline, clopidol hoặc meticlorpindol, sulfadimethoxime + ormetoprim.
Từ thời chăn nuôi, dân ta đã có câu: “Phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Đó là lý do tại sao vắc-xin hiện được coi là giải pháp tối ưu, cho phép gà phát triển kháng thể để miễn dịch suốt đời chống lại bệnh tật. Chúng giúp giảm chi phí thuốc, giảm thiểu thiệt hại khi bị bệnh và không để lại dư lượng trong gà đã hoàn thành. Vắc-xin thế hệ mới, sử dụng công nghệ mới và nguyên tắc “chiếm không gian”, là giải pháp tốt nhất để chống lại bệnh tật.
Thận trọng: Khi sử dụng vắc-xin cầu trùng, điều quan trọng là phải đánh giá cẩn thận lượng thuốc được thêm vào thức ăn chăn nuôi, vì hầu hết các công ty đều thêm kháng sinh cầu trùng vượt quá lượng cho phép. Tuy nhiên, điều này cũng làm giảm hiệu quả của vắc-xin.
Phòng ngừa bệnh tật thông qua các biện pháp vệ sinh thú y
Để kiểm soát bệnh, điều cần thiết là phải đảm bảo vệ sinh và ngăn ngừa bùng phát, bao gồm sử dụng chất độn chuồng khô, thấm hút. Môi trường nuôi phải được xử lý cẩn thận trước khi đưa gà vào để hạn chế sự phát triển của cầu trùng.
Sau mỗi lần giao phối, tòa nhà phải được vệ sinh và khử trùng nói chung, bao gồm tất cả các hành lang và khu vực lưu trữ. Sau đó, nên thay thế chất độn chuồng. Tòa nhà phải được thông gió tốt, không quá lạnh hoặc quá nóng.
Khử trùng thường xuyên, thực hiện các biện pháp an toàn sinh học cho công nhân và khách ra vào trang trại, hạn chế các động vật mang mầm bệnh như chuột, chim, v.v.
Bệnh cầu trùng ở gà là một căn bệnh rất phổ biến. Bệnh lây lan nhanh, triệu chứng rất khó quan sát khi bệnh đã mãn tính và mang ký sinh trùng. Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi về bệnh cầu trùng ở gà. Chúng tôi hy vọng những thông tin này sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin toàn diện về nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị kịp thời bệnh cầu trùng để tránh thiệt hại về kinh tế.
